Een waterhoofd wordt veroorzaakt door een overmatige hoeveelheid hersenvocht (cerebrospinale vloeistof) in de hersenholten. Het probleem is dat dit hersenvocht niet wordt opgenomen, of dat de opname langzamer verloopt dan normaal. Het vocht omgeeft de hersenen en loopt in de hersenen door het ventrikelsysteem en andere hersenholten.
Het hersenvocht wordt normaal in een constant tempo aangemaakt. Omdat het in de bloedbaan wordt opgenomen blijft de totale hoeveelheid vocht ongeveer 150 ml. Bij hydrocefalie is deze hoeveelheid echter veel groter.
Oorzaken
Eén van de oorzaken van een waterhoofd, is een blokkade. Deze blokkade loopt ergens langs de route waar hersenvocht langs stroomt. Een oorzaak voor het optreden van een dergelijke blokkades is een stoornis in de ontwikkeling van de hersenen bij de ongeboren baby. Hydrocefalie wordt afhankelijk van de plaats waar de blokkade zich bevindt benoemd.
- Syndroom van Dandy-Walker. Bij het Dandy-Walker syndroom is de vierde hersenholte een cyste.
- Syndroom van Arnold-Chiari. Bij het syndroom Arnold-Chiari is er een defect in de hersenstam.
- Spina bifida. Een open ruggetje is een aangeboren stoornis, welke vaak ook hydrocefalie als gevolg heeft. Bij een Spina bifida is er sprake van een onvolledige sluiting van het ruggenmerg.
Er kunnen nog andere oorzaken van hydrocefalie zijn.
- Letsel aan de hersenen tijdens de geboorte.
- Infectieziekten van de baby in de baarmoeder of vlak na de geboorte. Hierbij kan er een blokkade ontstaan in de stroom van het hersenvocht.
De verschijnselenDe beenderen welke de hersenen en het ruggenmerg insluiten vormen een gesloten holte met een beperkt volume. Elke toename van de hoeveelheid weefsel of vloeistof in deze gesloten ruimte, leidt tot een verhoging van de druk. Als het volume hersenvocht toeneemt, stijgt de intracraniale druk. Daardoor worden de ventrikels vergroot en het hersenweefsel samengedrukt. Het zijn deze veranderingen die de symptomen van hydrocefalie veroorzaken.
De symptomen De schedel bij baby's en kleine kinderen is zacht en kan nog uitzetten. Soms wordt er opgemerkt dat het hoofdje van de baby groter is. Er treden soms
tekenen op van onder meer lusteloosheid en prikkelbaarheid.
De diagnose
Soms kan een waterhoofd al worden gezien wanneer er tijdens de zwangerschap een echo wordt gemaakt. Vaak wordt je dan doorverwezen naar een arts in een gespecialiseerd ziekenhuis waar ook gespecialiseerde echo-apparatuur aanwezig is. Meestal worden er röntgenfoto's van de schedel gemaakt. Soms worden er ook scans (CT- en MRI-scan) gemaakt van de hersenen. Men maakt gebruik van geluidsgolven om de ventrikels bij een baby zichtbaar te maken.
De behandelingEen operatie is de meest geschikte vorm van behandeling. Het doel van de behandeling is het verminderen of wegnemen van de blokkade die de opname van hersenvocht in de bloedbaan tegengaat. Hierbij wordt meestal een slangetje (drain of shunt) ingebracht, die het hersenvocht omleidt (voorbij de blokkade). Soms wordt het hersenvocht naar de buikholte geleid of direct naar de bloedbaan. Bij kinderen in de groei moet de drain vaak na verloop van tijd vervangen worden door een langer exemplaar.
Effect op lange termijnDe effecten op lange termijn hangen af van de ernst van de hydrocefalie. Bij volwassenen is het zo dat hoe eerder er wordt gestart met het behandelen, hoe kleiner de kans is dat er op lange termijn hersenaandoeningen ontstaan.
Bij sommige baby's komen langetermijneffecten wel voor, zoals een achterstand in de verstandelijke ontwikkeling en/of een algemene vertraagde ontwikkeling.
Geschreven voor Babybytes door L. Ward, werkzaam als gecertificeerd intensive care neonataal verpleegkundige.